Videodrome (David Cronenberg) – Long live the new flesh!

Van 22 juni t/m 14 september 2014 staat het EYE filminstituut in Amsterdam geheel in het teken van David Cronenberg. Met David Cronenberg: The Exhibition is het mogelijk vreemde rekwisieten, setfoto’s en kostuums uit zijn films te zien. Het thema van de exhibitie is de rode draad in Cronenbergs carrière: de fysieke en psychologische transformatie van zijn personages. Videodrome wordt door velen als Cronenbergs magnum opus gezien. Tom Thys neemt wellicht Cronenbergs beste film onder de loep.

Toen Videodrome in 1983 uitkwam, werd de film door sommigen gelauwerd en door anderen verafschuwd wegens zijn controversiële inhoud. Daarnaast riep het feit dat Cronenberg met Videodrome concepten behandelde die destijds nog niet bestonden, of pas in hun kinderschoenen stonden, behoorlijk wat vraagtekens op. Zo werden thema’s als reality-tv en virtuele realiteit die begin jaren ‘80 nog voor toekomstmuziek doorgingen, pas jaren later maatschappelijk relevant. Die maatschappelijke relevantie gaat anno 2013 zelfs zo ver, dat deze begrippen niet meer weg te denken zijn uit ons dagelijks leven. Deze thematiek maakte van Videodrome plotsklaps een visionaire film en van Cronenberg een profeet. Nochtans heeft de regisseur zelf dit predicaat altijd afgewimpeld als irrelevant. Hij was naar eigen zeggen in de eerste plaats bezig met het uitwerken van zijn ideeën en niet zozeer met de slimmerik uit te hangen. Hoe dan ook is Videodrome een schoolvoorbeeld van de intelligente horrorfilm. Het scenario is zo complex, dat het zich door de gemiddelde filmliefhebber moeilijk in één kijkbeurt laat begrijpen. Niet alleen vereisen de voortdurende overlappingen tussen realiteit en fictie opperste concentratie, de film is eveneens doordrenkt van metaforen die niet altijd even doorzichtig zijn. Daarnaast is de cinematografie van Videodrome dusdanig strak, dat elke nieuwe scène essentiële informatie bevat over datgene wat de ruggengraat van de film vormt. En die ruggengraat wordt perfect samengevat door de bekendste quote en tevens belangrijkste metafoor uit de film: “The television screen is the retina of the mind’s eye”. Of met andere woorden, televisie beïnvloedt voortdurend onze perceptie van de werkelijkheid.

Met Videodrome uit Cronenberg dus flink wat kritiek op de invloed van televisie. Daarnaast stelt hij ook het gedrag van de mediabedrijven in vraag die steeds grenzen opzoeken en overschrijden om aan de wensen van hun kijkerspubliek te voldoen. Zo zien we dat Max plotarme filmpjes met enkel seks en geweld in zijn programmering opneemt, louter en alleen uit winstbejag. Het is een bedenkelijke marketingstrategie die vergelijkbaar is met ons huidige medialandschap waarin sensatie meer nieuwswaarde heeft dan informatie. Dit commentaar wordt eveneens als metafoor in de film verwerkt: mensen die de exploitatie-uitzendingen van Videodrome bekijken, krijgen bij wijze van straf hersentumoren die hallucinaties veroorzaken. Met dit gegeven en het bedroevende lot dat Max op het einde te wachten staat, lijkt Cronenberg de menselijke sensatiezucht dan ook scherp te veroordelen.

Maar Cronenberg zou Cronenberg niet zijn als niet enkel de inhoud, maar ook de beelden de gebruikelijke controverse uitlokten. Zijn gekende grafische stijl waarin het menselijk lichaam gruwelijke transformaties ondergaat, is ook in Videodrome alomtegenwoordig. De scène waarin in Max’ buik zich een gleuf ter grootte van een VHS-band opent of de dood van Videodrome-producer Barry Convex wiens tumoren zich uit zijn kapotgeschoten hoofd naar buiten wurmen, laten niets aan de verbeelding over. Merkwaardig genoeg waren het echter niet zozeer deze expliciete beelden, maar veeleer de seksuele ondertoon in bepaalde scènes waar distributeur Universal destijds zo moeilijk over deed. Dit resulteerde helaas in een verknipte bioscoopversie die enkele minuten korter was dan de oorspronkelijke. Gelukkig zijn de meeste versies die later op VHS en DVD uitgebracht werden van deze censuur gespaard gebleven.

Censuur was trouwens maar een van de vele problemen waarmee Cronenberg op de set te kampen had. Een ander probleem waar hij mee worstelde was zijn eigen script dat zo veeleisend was, dat het hem tijdens het filmen meermaals tot herschrijven noopte. Dit tot frustratie van sommige cast- en crewleden die hun vertrouwen in de regisseur verloren. De spanningen op de set liepen zelfs zo hoog op, dat Cronenberg voor het eerst in zijn leven een crewlid heeft moeten ontslaan, de haarstylist nota bene. Gelukkig kon hij nog rekenen op zijn vaste crew, waaronder componist Howard Shore die zoals wel vaker vrij onopvallende maar efficiënte muziek onder de beelden zette, alsook de acteurs James Woods en Deborah Harry (zangeres van de popgroep Blondie) die voortreffelijke vertolkingen afleverden. De optelsom van dit alles maakt van Videodrome een film die zowel de zintuigen als de geest prikkelt en even creatief als gelaagd is. Kortom, een onvervalste auteursfilm die tot Cronenbergs beste werk gerekend mag worden.

Eindoordeel
  • 9/10
    Videodrome - 9/10

0 gedachten over “Videodrome (David Cronenberg) – Long live the new flesh!”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.